Cây Tục đoạn là gì?

Tục đoạn (Radix Dipsaci) có tên gọi khác là Sâm nam. Tên khoa học là Dipsacus asper Wall thuộc phân nhóm Xuyên Tục Đoạn (Dipsacus asper Wall), Trụ Tục Đoạn (Dipsacus japonicus Miq) họ Tục đoạn (tên danh pháp khoa học là Dipsacaceae).

Cây Tục đoạn là cây thân thảo, cao khoảng 1,5 – 2 m, rễ mập không phân nhánh. Thân có khía cạnh và có gai nhỏ thành hàng. La mọc đối, lá già có phiến lá xẻ thùy, cũng có lá nguyên. Cụm hoa hình đầu tròn ở chót thân và nách lá ngọn, trên cuống dài, bao chung quanh có lá bắc nhọn. Quả bể 4 cánh, còn đài sót lại.

Phân bố:

Tục đoạn thích nghi với môi trường có không khí mát mẻ. Được phát hiện mọc hoang ở nhiều tỉnh phía Bắc nước ta như Lào Cai, Sơn La, Hà Giang hay những tỉnh vùng cao.

Bộ phận dùng:

Bộ phận dùng làm thuốc là rễ của cây Tục đoạn (Radix Dipsaci) phơi hay sấy khô.

Thành phần hóa học:

Rễ Tục đoạn có chứa alcaloid, tanin, đường và tinh dầu.

Tác dụng – công dụng chung của cây Tục đoạn:

Tục đoạn chữa phong tê thấp, chấn thương sưng đau, gãy xương bong gân, đứt gân, đau lưng mỏi gối, động thai chảy máu, di mộng tinh.

Theo đông y:

Tục đoạn vị đắng cay, tính hơi ôn đi vào 2 kinh can và thận. Nó có tác dụng bổ can ích thận, nối liền gân cốt, thông huyết mạch, cầm máu, giảm đau,… chủ trị can thận hư, lưng đau, chân yếu, gẫy xương, bong gân, dọa sảy thai, an thai, chỉ huyết, chữa băng lậu đới hạ.

Dùng với liều từ 6 – 12g/ngày, dạng thuốc sắc, thương phối hợp với các vị thuốc khác.

Một số nghiên cứu khoa học về cây Tục đoạn:

Nước sắc từ cây tục đoạn có tác dụng thoát mủ đối với ung nhọt, có khả năng giảm đau, cầm máu, tăng sữa và thúc đẩy việc phục hồi các tế bào bị tổn thương.

Khi thực nghiệm trên chó mèo với một loại dược liệu khác cùng chi với Tục đoạn – Dypsacuspilosus cho thấy dùng liều 0.2 – 0.3g/ kg thì có sự thay đổi của huyết áp và nhịp tim, nó có hiện tượng tăng dần lên. Ngoài ra, biên độ mạch cũng tăng lên. Tiếp tục đưa đi thực nghiệm lên tủy sống của ếch cho thấy Dypsacuspilosus có tác dụng gây mê mạnh (theo tài liệu Những cây thuốc và vị thuốc Việt nam của tác giả Đỗ tất Lợi).

Một số bài thuốc có cây Tục đoạn:

Bài thuốc hoạt lạc giảm đau:

Tục đoạn, ý dĩ nhân, ngưu tất, bạch truật, ngũ gia bì, phòng phong, tỳ giải, mỗi thứ 12g + thục địa 20g + khương hoạt 8g, phơi khô tán bột, làm thành viên hoàn. Mỗi lần dùng 12g, ngày dùng từ 2 – 3 lần. Uống với rượu ấm hoặc nước muỗi loãng.

Trị đau nhức tứ chi do phong thấp:

Tục đoạn, ngưu tất, tỳ giải, phòng phong, chế xuyên ô mỗi vị cân lấy 20g. Đem các vị đi phơi khô tán thành bột, thêm lượng mật ong vừa đủ tạo viên hoàn. Ngày uống 2 lần, mỗi lần 8g, chiêu với nước.

Bài thuốc trị gân cốt co cứng, chân gối mỏi, đau lưng và chân:

Tỳ giải, đỗ trọng, tục đoạn, ngưu tất sao, mộc qua mỗi vị cân lấy 80g đem tán thành bột mịn, thêm lượng mật ong vừa đủ làm thành viên hoàn, mỗi viên khoảng 10g, dùng 1 viên/ lần. Ngày dùng từ 2 – 3 lần, uống chung với nước nóng hoặc rượu nóng.

Bổ can thận, chữa mỏi gân cốt người già:

Tục đoạn, ngưu tất, đỗ trọng, tang ký sinh mỗi vị cân lấy 10g + câu kỷ tử, đương quy, hà thủ ô mỗi vị 5g. Đem rửa sạch cho vào sắc lấy nước uống, dùng trong ngày.

Dùng cho phụ nữ băng lậu đới hạ, các chứng động thai, nguy cơ sảy thai:

Tục đoạn, đương quy, long cốt, hoàng kỳ, xích thạch chi, địa du mỗi vị lấy 12g + thục địa 16g + xuyên khung, ngải diệp 6g. Đem tất cả đi phơi khô rồi nghiền thành bột mịn, tạo viên hoàn. Ngày uống 2 lần, mỗi lần 8g, chiêu với nước đun sôi.

Trị can thận đều suy nhược, sống lưng và thắt lưng đau buốt, phong thấp đau buốt các khớp xương và chân tay:

Tục đoạn, ngũ gia bì, ý dĩ nhân, phòng phong, ngưu tất, tỳ giải, bạch truật mỗi vị cân lấy 12g + thục địa 20g + khương hoạt 8g. Đem các vị thuốc trên đi phơi khô tán thành bột mịn, làm thành viên hoàn. Ngày uống 2 – 3 lần, mỗi lần 12g, chiêu với nước muối loãng hoặc rượu ấm.

Chữa động thai:

Tục đoạn, đỗ trọng 2 vị này đem đi tẩm với nước gừng rồi sao vàng, tán thành bột, mỗi vị cân lấy  80g + đại táo gọt vỏ, bỏ hạt lấy thịt giã nát cân lấy 100g. Trộn đều các vị trên rồi làm thành viên hoàn bằng hạt ngô. Ngày uống 30 viên với nước cơm.

Bài thuốc trị đau lưng, gối, gãy xương kín, bong gân:

Chích một dược, thổ miết trùng, tục đoạn, cốt toái bổ, chích nhũ hương, đồng tự nhiên, huyết kiệt, đương qui, hồng hoa, mỗi vị cân lấy 12g + mộc hương 8g, tất cả phơi khô đem đi tán thành bột mịn. Mỗi lần dùng 12g uống với nước sôi hoặc hòa với dấm rượu đắp bên ngoài.

Bài thuốc trị khí hứ, bạch đới, động thai, khí hư:

Đương quy, long cốt, địa du, tục đoạn, hoàng kỳ, xích thạch chỉ, mỗi thứ 12g + thục địa 16g + ngãi diệp, xuyên khung mỗi mỗi vị 6g, tất cả đi phơi khô tán thành bột mịn làm thành viên hoàn. Mỗi lần uống 8g, ngày dùng 2 lần.

Tiếp cốt liệu thương, trị gãy xương không liền, chữa các vết thương:

Nhũ hương sao, một dược sao, tự nhiên đồng, thổ miết trùng, huyết kiệt, tục đoạn, đương quy, cốt toái bổ, hồng hoa mỗi vị 12g + mộc hương 8g. Tất cả đi phơi khô tán thành bột mịn. Ngày uống 2 – 3 lần, mỗi lần 12g, chiêu với nước đun sôi. Có thể dùng ngoài: bạn có thể thêm vào chút rượu hoặc giấm làm thành bột hồ nhão, đắp vào chỗ đau.

Lưu ý:

• Người có chứng thực nhiệt không được dùng.
• Thảo dược này có thể tương tác với những thuốc bạn đang dùng hay tình trạng sức khỏe hiện tại của bạn. Bạn nên tham khảo ý kiến tư vấn của thầy thuốc hoặc bác sĩ trước khi sử dụng cây sen.
• Những thông tin trên chỉ mang tính chất tham khảo, tuyệt đối không bốc thuốc theo thang hướng dẫn. Mọi thông tin chi tiết xin liên hệ thầy thuốc hoặc bác sĩ để biết thêm thông tin.