Cây Khương hoạt là gì?

Cây Khương hoạt có tên gọi khác là Hồ vương sứ giả, Khương thanh, Tây Khương hoạt, Xuyên khương hoạt,… . Tên khoa học là Notopterygium incisium Ting thuộc họ Hoa Tán (tên danh pháp là Apiaceae).

Khương hoạt Là cây sống lâu năm, toàn cây có mùi thơm đặc biệt; thân rễ khô to thô, có đốt. Thân cây cao từ 0,5 đến 1 m,  không phân nhánh, thân phía dưới hơi có màu tím. Lá mọc so le, kép lông chim, phiến lá chia thùy, mép có răng cưa, mặt trên màu tím nhạt, mặt dưới màu xanh nhạt; phía dưới cuống lá phát triển thành bé ôm lấy thân. Hoa nhỏ, màu trắng hoa hợp thành hình tán kép. Quả bế đôi hình thoi dệt màu nâu đen, 2 mép và ở lưng phát triển thành đĩa.

Phân bố:

Cây Khương hoạt bắt nguồn từ Trung Quốc sau được di thực vào nước ta và được nuôi trồng rộng rãi.

Bộ phận dùng:

Bộ phận dùng làm thuốc của cây Khương hoạt là thân rễ và rễ (Rhizoma et Radix Notopterygii), thu hái vào mùa thu, đào về rauwr sạch đất cát, phơi hay sấy khô.

Thành phần hóa học:

Thành phần hóa học chính có trong cây Khương hoạt là tinh dầu.

Tác dụng – công dụng chung của cây Khương hoạt:

Khương hoạt có tác dụng chữa cảm mạo, phong hàn, sốt không có mồ hôi, đau đầu, toàn thân đau nhức; phong thấp, đau nhức xương khớp, đau lưng, đau vai gáy,… .

Theo đông y:

Cây Khương hoạt có vị cay, đắng, ngọt, tính ôn, hơi ấm được quy vào các kinh Kinh Bàng quang, Thận, Can, Túc thái dương, Quyết âm có tác dụng giải biểu, thắng thấp, phát hãn, trừ phong, thông kinh hoạt lạc, khứ hàn, dẫn khi ào mạch Đốc và kinh Thái dương chủ trị các bệnh về cảm phong hàn, đau nhức do phong thấp, sốt không ra mồ hôi, nhức đầu,… .

Liều dùng từ 4 – 8g dạng thuốc sắc, hoặc tán thành bột thuốc, hoặc cũng có thể đem đi ngâm rượu. Thường phối hợp với các vị thuốc khác.

Một số nghiên cứu khoa học về cây Khương hoạt:

Khương hoạt được nghiên cứu về việc dùng rượu chiết xuất Khương hoạt với nồng độ 1/50.000 có tác dụng ức chế sự sinh trưởng của vi khuẩn lao (TrungDược Ứng Dụng Lâm Sàng).

Một số bài thuốc có chứa Khương hoạt:

Bài thuốc chứa đau bụng sau sinh (Tất Hiệu Phương):

Cân lấy 80 g khương hoạt thêm vào một chút rượu và nước, bắc bếp sắc lấy nước uống.

Trị đau vai, đau cứng cổ, cứng gáy: 

Khương hoạt, độc hoạt mỗi vị cân 9g + cảo bản, xuyên khung, phòng phong, cam thảo mỗi vị 6g + mạn kinh tử 4g. Cho tất cả các vị vào sắc lấy nước uống, mỗi ngày 1 thang, uống nóng trước bữa ăn.

Bài thuốc chữa lạnh phát sốt, tay chân đau, miệng đắng, khát nước, mạch phù (Cửu vị Khoang hoạt thang):

Cân khương hoạt, phòng phong, thương truật mỗi vị 6 g + xuyên khung, bạch chỉ, sinh địa, hoàng cầm, cam thảo mỗi vị 3 g + 2 g tế tân. Thêm nước sắc lấy nước uống.

Bài thuốc chữa cảm mạo phát sốt, chữa viêm amidan:

20 g khương hoạt + bản blam căn, bồ công anh mỗi loại 200 g, đem sắc lấy nước uống, chia thành phần uống mỗi ngày.

Bài thuốc chữa có thai bị phù thũng (Bản Sự Phương):

La bặc tử sao chung với khương hoạt, nhưng chỉ lấy khương hoạt đem tán thành bột mịn, sử dụng mỗi ngày 8 gram cùng với rượu đã được hâm nóng.

Bài thuốc chữa sản hậu bị trúng phong, khó nói, chân tay không cử động được (Tiểu Phẩm Phương):

120 gram khương hoạt đem tán thành bột mịn, sử dụng mỗi lần 20 g, thêm vào một chén nước, một chén rượu, bắc bếp sắc đến khi cô đặc còn một chén, để sử dụng trong ngày.

Trị bán thân bất toại, đi lại khó khăn, tay cầm không vững:

Khương hoạt, đương quy, hương phụ (chế giấm) mỗi vị 12g + độc hoạt, ngũ gia bì, uy linh tiên, chỉ xác, ô dược, phòng phong mỗi vị 9g + vẩy tê tê (tôi giấm) 6g + cam thảo 6g. Cho tất cả các vị vào sắc chung lấy nước, khi dùng thì hòa thêm 9g Nhũ hương, hòa nhân lúc nước sắc còn nóng.

Bài thuốc trị tái biến mạch máu não (trúng phong), đau cổ họng không ăn uống được (Thánh Tế Tổng Lục):

Cân lấy 120 g khương hoạt + 80 gram ngưu bồn tử, thêm một ít phèn chua sắc lấy nước để uống mỗi ngày.

Trị đau nhức xương khớp, thần kinh ngoại biên từ thắt lưng trở lên đầu: 

Khương hoạt, phòng phong, thương truật mỗi vị 12 + xuyên khung, bạch chỉ, sinh địa, hoàng cầm, cam thảo mỗi vị 8g + tế tân 4g. Sắc lấy nước uống, mỗi ngày 1 thang, chia làm 3 lần, uống nhân lúc còn ấm trước bữa ăn 1 giờ.

Bài thuốc chữa tử cung lòi ra sau sinh (Tử Mẫu Bí Lục):

Cân lấy 80 g khương hoạt cho vào một chút rượu và nước, bắc bếp sắc gạn lấy nước uống, bỏ bã.

Bài thuốc chữa đau đầu, thương hàn, đau vùng thái dương (Ngọc Cơ Vị Nghĩa):

Khương hoạt, phòng phong, hồng đậu mỗi vị lấy lượng bằng nhau, phơi khô tán thành bột mịn rồi đem hít vào mũi, mỗi ngày một lần.

Bài thuốc chữa nói ngọng, bị câm, tay chân co quắp:

Cân lấy 8 – 12g Khương hoạt phơi khô thái nhỏ,  uống cùng với rượu.

Lưu ý:

• Không sử dụng khương hoạt cho các đối tượng dị ứng hoặc mẫn cảm với một số thành phần có trong dược liệu này.
• Thận trọng khi sử dụng thuốc cho phụ nữ mang thai hoặc đang trong thời kỳ cho con bú, bởi thuốc có thể dẫn đến quái thai, truyền sang con thông qua đường cho bú.
• Không được sử dụng các bài thuốc có chứa khương hoạt cho các đối tượng thiếu máu hoặc viêm khớp do huyết quản, dạ dày yếu, đau toàn thân kèm theo ớn lạnh, sốt.
• Ngưng sử dụng thuốc khi gặp phải các triệu chứng tác dụng phụ của thuốc gây ra như nôn hoặc buồn nôn.
• Không được lạm dụng dược liệu có thể phản tác dụng, gây gia tăng sự ảnh hưởng của các tác dụng phụ.
• Khương hoạt dùng tốt trong các chứng phong thấp đau nhức xương thần kinh từ thắt lưng trở lên đầu.
• Thảo dược này có thể tương tác với những thuốc bạn đang dùng hay tình trạng sức khỏe hiện tại của bạn. Bạn nên tham khảo ý kiến tư vấn của thầy thuốc hoặc bác sĩ trước khi sử dụng cây sen.
• Những thông tin trên chỉ mang tính chất tham khảo, tuyệt đối không bốc thuốc theo thang hướng dẫn. Mọi thông tin chi tiết xin liên hệ thầy thuốc hoặc bác sĩ để biết thêm thông tin.