NGỘ ĐỘC ACETAMINOPHEN
BS. Nguyễn Anh Trí Khoa Hồi sức tích cực-chống độc
1. ĐẠI CƯƠNG:
Acetaminophen l thuốc thông dụng, được xử dụng rộng rãi. Khi ngộ độc gây tổn thương gan ở trung tâm tiểu thùy. Mức độ tổn thương tùy thuộc vào dự trữ glutathion, sự tích tụ những chất trung gian độc (N-acetyl-p benzoquinonimine), hoạt tính của microsomal P450, thời gian từ lúc uống đến khi xử trí.
Bệnh nhân giảm dự trữ glutathion, uống rượu, viêm gan mạn có nguy cơ ngộ độc cao ngay cả với liễu điều trị.
Liều độc khi uống > 140mg/kg cân nặng.
2. CHẨN ĐOÁN NGỘ ĐỘC ACETAMINOPHEN:
Trên lâm sàng, được biểu hiện bằng 4 pha:
Pha 1 (trong 24 giờ đầu sau khi uống): Bệnh nhân có các triệu chứng: mệt, buồn nôn, nôn, gan chưa tổn thương trong giai đọan này, xét nghiệm chức năng gan bình thường, có thể xuất hiện tình trạng toan chuyển hóa (do ngộ độc gan)
Pha 2 (từ 24-72 giờ): Xuất hiện các triệu chứng tổn thương gan, bao gồm: tổn thương tế bào gan như trong viêm gan cấp, hạ đường huyết, toan chuyển hóa, Xét nghiệm: SGOT, SGPT, TP, Bihrubin tăng.
Pha 3 (từ 72-96 giờ): Là giai đoạn tổn thương gan nặng nhất, có thể xuất hiện triệu chứng hôn mê gan. Men gan tăng cao, SGOT tăng từ 10.000 – 100.000. Rối lọan INR, Bilirubin, đường huyết, PH máu. Bệnh nhân có thể tử vong trong giai đoạn này trong bệnh cảnh suy gan hoặc suy đa cơ quan, suy hô hấp cấp, shock nhiễm trùng, phù não.
Pha 4 (từ 4ngày- 2 tuần): nếu có tổn thương gan ở pha 3, suy gan có thể xảy ra ở giai đoạn này.
Việc chẩn đoán dựa vào bệnh sử, lâm sàng gợi ý, xét nghiệm: chức năng gan, đường huyết, khí máu động mạch, acetaminophen trong nước tiểu.
3. ĐIỀU TRỊ NGỘ ĐỘC ACETAMINOPHEN:
Antidote:
N-acetylcystein (Exomuc): Liễu đầu140mg/kg uống hoặc qua sond dạ dày. Sau đó 70mg/kg/4giờ liên tiếp 17 liều. Nếu có nôn ói, lặp lại liều antidote và dùng thêm Metoclopramide.
Dịch truyền: chú ý truyền glucose tránh hạ đường huyết.
Theo dõi: men gan, TP, ure, creatinin mỗi ngày trong 3-5 ngày đầu.
N-acetylcystein có thể gây co thắt phế quản, đỏ bừng mặt, nổi ban, chóang phản vệ.
Bệnh nhân cần phải đựơc theo dõi sau đó ít nhất 2 tuần lễ nữa.
BÀI GIẢNG NGỘ ĐỘC ACETAMINOPHEN